३ भदौमा लुम्बिनी गेट नजिक आन्दोलनकारीले जलाएको बस । तस्वीर: दीपक ज्ञवाली

३ भदौबाट लुम्बिनीमा पर्यटकीय गतिविधि ठप्प छ। उस्तै प्रभाव परेको छ― पोखरा, चितवन लगायतका पर्यटन स्थलहरूमा पनि।

जापानको होकाइडो शहरका फुजिवारा हरेक वर्ष नयाँ–नयाँ साथी लिएर लुम्बिनी आउँथे। यो वर्ष पनि जापानका नयाँ जिज्ञासुलाई बुद्ध जन्मस्थल लुम्बिनी घुमाएर चितवन, पोखराहुँदै काठमाडौंबाट घर फर्किने उनको योजना थियो। तर, लगातारको बन्दै बन्दको सूचनाले उनलाई रोकिराखेको छ।

उनी नेपालका पर्यटन व्यवसायीहरूको नियमित सम्पर्कमा रहेर उपयुक्त समय पर्खिरहेका छन्। जर्मनीका एलवर राल्फा पनि लुम्बिनी आउन यहाँका पर्यटन व्यवसायीहरूलाई लगातार इमेल लेखिरहेका छन्– ‘नेपाल कहिले खुल्छ, कहिले आउने कार्यक्रम मिलाऊँ?’

भैरहवाको सिद्धार्थ एसोसिएसन अफ ट्राभल एण्ड टुर्स एजेन्टस्का अध्यक्ष सागर अधिकारी लुम्बिनी आउन चाहने स्वदेशी–विदेशी पर्यटक धेरै भए पनि देशको राजनीतिले पर्यटनको मर्म नबुझेर सबतिर तनाव बढाएको बताउँछन्।

उनका भनाइमा, फुजिवारा र एलबर जस्ता नेपालप्रति विशेष लगाव भएका विदेशीहरूले त काटिसकेको टिकट र तय गरिसकेको भ्रमण कार्यक्रम पनि पटक–पटक रद्द गर्नुपरेको छ।

यता लुम्बिनीको प्रवेशद्वार भैरहवामा २८ साउनबाट तनाव छ। ३ भदौको झ्डपपछि त बन्दमाथि कर्फ्यू थपिएको छ। भैरहवा―लुम्बिनी २२ किलोमीटर सडक सुनसान छ। त्यस्तै सुनसान छ― स्वदेशी–विदेशी पर्यटकले भरिभराउ हुने लुम्बिनी पनि।

पर्यटक हिंड्ने शान्ति सडकमा रूख ढालेर अवरोध खडा गरिएको छ भने जताततै टायर जलाएर कालो धुवाँको मुस्लो निकालिएको छ। “यति साह्रो त कहिल्यै भएको थिएन”, सिद्धार्थ होटल एसोसिएसनका महासचिव लीलामणि पौडेल भन्छन्, “नेपालमै किन यसो गरिंदैछ, केही बुझन सकिएन।”

लुम्बिनीका ५४ होटल बन्द हुँदा ३ भदौयता दैनिक कम्तीमा रु.७० लाख घाटा पुर्‍याइरहेको महासचिव पौडेल बताउँछन्। उनका अनुसार, रूपन्देहीको पर्यटनमा दैनिक करीब रु.१ करोड घाटा पुगिरहेको छ।

गत वर्षको १५ साउन–१५ भदौमा लुम्बिनीमा ७३ हजार ४१५ जना पर्यटक लुम्बिनी आएकोमा यस पटक यही अवधिमा जम्मा २६ हजार ९४४ जना मात्र आए। यस वर्ष जति आए साउनको पछिल्लो १५ दिनमा आए, महाभूकम्पले गर्दा। फेरि आन्दोलन चर्किएपछि १ भदौयता पर्यटन गतिविधि एकाएक शून्यमा झ्रेको छ।

भूकम्पपछि थला परेको पर्यटन क्षेत्रलाई ब्युँताउन रूपन्देहीका पर्यटन व्यवसायीहरू ६ देशमा कार्यक्रम चलाएर फर्किएका थिए। त्यसको परिणामस्वरुप होटलका ९० प्रतिशत कोठा बुक हुन थालेको समयमा राजनीतिक आन्दोलन चर्केको सिद्धार्थ होटल एसोसिएसनका महासचिव पौडेल बताउँछन्।

उनका अनुसार, थाइल्याण्ड र श्रीलंकाका धेरै पर्यटक लुम्बिनी आउने समय हो, यो। तर, आन्दोलनले गर्दा थाई र श्रीलंकन पर्यटकहरू सीधै भारत गएर लुम्बिनी नआई फर्किरहेका छन्।

बुद्ध सर्किट घुम्न आउनेहरूलाई भारतीय गाइडहरूले नेपालमा अशान्ति छ भन्दै भारतको कपिलवस्तु र सराबस्तीसम्म ल्याएर फर्काउने गरेका छन्।

सामान्यतः भारतका सारनाथ, कुशीनगर, बोधगया वा बनारसबाट लुम्बिनी पस्ने तेस्रो मुलुकका धेरैजसो पर्यटक पोखरा वा चितवनहुँदै काठमाडौं आएर आफ्नो देश फर्कन रुचाउँछन्। तर, विश्वभरका बौद्ध पर्यटक लुम्बिनी नआउँदा चितवन, पोखरा र काठमाडौंको पर्यटन गतिविधि पनि ठप्पप्रायः भएको छ।

चितवनमा पर्यटकको संख्या अप्रत्याशित रूपमा घटेको चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जका प्रवक्ता टीकाराम पौडेल बताउँछन्। गत वर्षको साउनमा निकुञ्ज क्षेत्रमा १६ हजार ७२९ पर्यटक आएकोमा यस वर्षको साउनमा २ हजार ६९० जना मात्र आएको उनले बताए।

उता, पोखराको पर्यटकीय गतिविधि पनि शून्यप्रायः छ। “कुनै बहानामा कसैले पनि पर्यटक रोक्ने राजनीति नगरिदिनुस्”, पोखराका पर्यटन व्यवसायी हरि शर्मा भन्छन्, “यसले देशलाई नै थला पार्छ।”

दीपक ज्ञवाली, बुटवल

साप्ताहिक खबरपत्रिका हिमालबाट

प्रतिकृया दिनुहोस