काठमाडौंको भीडमा सार्वजनिक सवारी साधन चढेर चाहेको बेला गन्तव्यमा पुग्नु पक्कै पनि सहज छैन । भीडसँगै सार्वजनिक यातायातको दुरवस्थाका कारण यात्रुहरू झ्नै हैरान छन् । यस्तोमा सर्वसाधारणको मन जित्ने सवारी साधन हो, दुईपाङ्ग्रे । चाहेका बेला गन्तव्यमा पुग्न साइकल या मोटरसाइकलमै भर पर्नेको संख्या बढ्दो छ ।

आर्थिक वर्ष २०६८÷६९ मा ओरालो लागेको मोटरसाइकलको बिक्री चालु आर्थिक वर्षको पहिलो चार महीनामा १६ प्रतिशत बढेको छ । मंसीर मसान्तसम्म करीब ७७ हजार मोटरसाइकल बिक्री भएका छन् । जुन गत आवभित्र बिक्री भएका मोटरसाइकल भन्दा करीब २० हजार कम हो । गत आवमा बिक्री भए बराबरको मोटरसाइकल यो माघसम्म बिक्री हुने र वर्षको अन्तमा एक लाख ४० हजार पुग्ने व्यवसायीहरूको अपेक्षा छ । तर, यति हुँदा पनि जनसंख्याको तीन प्रतिशतको मात्र मोटरसाइकलको पहुँच रहेको नेपाल अटोमोवाइल डिलर्स एसोसिएसन (नाडा) का अध्यक्ष सौरभ ज्योति बताउँछन् ।

मुलुकको भूवनोटका कारण सबै भागमा ठूला सवारी साधन पु¥याउन नसकिने भएकाले गाउँ शहर जोड्न मोटरसाइकल निकै उपयोगी भएको बिक्रेताहरूको भनाइ छ । अर्कोतिर आसपासका गाउँमा बसेर शहरमा नोकरी वा कुनै पेशा व्यवसाय गर्नेलाई त मोटरसाइकल नभई नहुने साधन भएको छ । जुम्लाको माथिल्लो भेगदेखि मुस्ताङको जोमसोमसम्म मोटरसाइकल पुगिसकेको बताउँदै नाडाका उपाध्यक्ष शेखर गोल्छा भन्छन्, “यसबाट सम्बन्धित क्षेत्रका जनतालाई निकै राहत मिलेको छ ।”
युवा क्रेज
नेपालमा १२५ सीसीभन्दा साना इकोनोमी, १५० सीसीसम्म एक्सिक्युटर र १५० सीसी माथिका पावर मोटरसाइकल बिक्री हुँदै आएका छन् । इकोनोमी र एक्सिक्युटर कामकाजी वर्गले मन पराएका छन् । प्रायः सबै ब्राण्डले पछिल्लो समय नयाँ लुक्सका स्पोर्टस् मोटरसाइकल भित्रायाएका छन् । युवा ‘प्रोफेसनल’हरूमाझ् पावर मोटरसाइकल रुचाइएको बिक्रेताहरूको भनाइ छ । दैनिक कामकाजका अलावा मोटरसाइकललाई स्पोर्टस् र शानको रूपमा लिनेको संख्या पनि बढ्दो छ । टीभीएस मोटरसाइकलको अधिकृत बिक्रेता एआईटी प्रालिका नायव महाप्रबन्धक सन्दिप गुरुङ भन्छन्, “पछिल्लो समय पावर मोटरसाइकलकै माग बढ्दो छ ।” फुर्सदको समय साथीभाइ मिलेर घुम्न जाने वर्गले यो मोटरसाइकल मन पराएको उनको भनाइ छ । मोटरसाइकल डिजाइन र ब्राण्डले नेपाली बजारमा विशेष अर्थ राख्ने अनुभव बिक्रेताहरूको छ । महिन्द्रा टु ह्विलर्सका स्कुटर बिक्रेता एसजी ग्लोबल प्रालिका भाइस प्रेसिडेन्ट राजु क्षेत्री भन्छन्, “ब्राण्डको साख कति महत्वपूर्ण छ भने केही वर्षअघिसम्म नेपाली बजारमा भएका ४३ ब्राण्डका मोटरसाइकलमध्ये अहिले सात÷आठ वटा छन् ।”
युवाहरूले धेरै रुचाएको पल्सर मोटरसाइकल पछिल्लो समय नयाँ डिजाइनमा २०० सीसीको आएको छ । मोटरसाइकलमा साहसिक यात्रा रुचाउनेहरूको प्रिय रोयल इन्फिल्डमा पनि पछिल्लो समय बजारमा पाइने अन्य मोटरसाइकल समान फिचर जडान गरी सहज बनाइएको छ । यस्ता मोटरसाइकलको बजार विस्तार गर्न बिक्रेताहरूले विभिन्न इभेन्ट गर्ने गरेका छन् । कलेजमा टेष्ट ड्राइभ गर्ने, यात्रा सुरक्षाबारे चेतना जगाउने जस्ता कामले बजार पहुँच सहज बनाएको उनीहरूको अनुभव छ ।

“विभिन्न माध्यमबाट ग्राहकसँग सम्बन्धित कार्यक्रमहरू प्रत्यक्ष गर्दा निकै प्रभावकारी हुने रहेछ” रोयल इन्फिल्डको अधिकृत बिक्रेता दुगड ब्रदर्श एण्ड सन्सका सिनियर म्यानेजर मेघराज पौडेल भन्छन्, “मोटरसाइकल ¥यालीले स्थानीयवासीसँग साक्षात्कारको नौलो अनुभूति हुन्छ ।” रोयल इन्फिल्डमार्फत छिट्टै दिल्ली–लुम्बिनी–तिब्बत    र्‍याली गर्न लागेको उनले जानकारी दिए ।

मूल्यको पिरलो
भारतमा भारु ५० हजारको हाराहारीमा पाइने मोटरसाइकल नेपालमा दुई लाखभन्दा बढी पर्छ । नाडाका अध्यक्ष ज्योति भन्सार, अन्तःशुल्क, भ्याट आदिका कारण मूल्य उच्च भएको बताउँछन् । उनको बुझइमा मूल्य बढी पर्ने भएकोले पनि सर्वसाधारणमा मोटरसाइकल पहुँच नपुगेको हो । काठमाडौंलाई हेरेर बाइक र सवारी संख्या बढी भयो भन्ठान्नु हुँदैन भन्ने ज्योतिको बुझइमा काठमाडौंका साँघुरा सडकका कारण त्यस्तो लागेको हुन सक्छ । मोटर बाटो बन्ने क्रमसँगै उपत्यका बाहिर बाइक र सवारीको माग बढेको छ ।

नाडाका उपाध्यक्ष गोल्छा मोटरसाइकल महँगो हुँदा ग्रामीण जनजीवनलाई राष्ट्रिय अर्थतन्त्रमा जोड्न कठिन भएको बताउँछन् । उनी भन्छन्, “यतिसारो महङ्गो नहुँदो हो त कर्णालीका किसानले मोटरसाइकलबाटै आफ्ना उत्पादन बजारसम्म पुर्याउँथे ।” राजस्वलाई तत्कालको आम्दानीका रूपमा मात्र नहेरी दीर्घकालीन हिसाबले अर्थतन्त्र बलियो बनाउने उपाय खोजी गर्नुपर्ने गोल्छाको सुझाव छ ।

तर सरकारी अधिकारीहरू एक÷दुई जना मात्र यात्रा गर्न मिल्ने र सर्वसाधारणको पहुँचमा नभएकाले मोटरसाइकललाई विलासी वस्तुको रूपमै राखिने बताउँछन् । सर्वसाधारणले फाइदा लिन नसक्ने भएकाले राजस्वदर कम गर्नुपर्ने माग जायज नभएको दाबी गर्छन् अर्थ मन्त्रालयको राजस्व व्यवस्थापन महाशाखा प्रमुख राजन खनाल । त्यसैले सरकारले सार्वजनिक सवारी साधन प्रबद्र्धनमा जोड दिएको उनको भनाइ छ । नाडाले भने मोटरसाइकलको भन्सार घटाउन, अन्तःशुल्क पूरै हटाउन र स्पेयर पार्टस्को भन्सार शुल्क पाँच प्रतिशतमा झर्न सरकारसँग आग्रह गर्दै आएको छ ।
फस्टाउँदो साइकल
पछिल्लो समय साइकल (माउन्टेन बाइक) बाट साहसिक यात्रा गर्ने क्रम बढेको छ । राजधानीको भीडका कारण मात्र होइन, शहरी क्षेत्रमा दैनिक गुजारा गर्नेहरूले पनि स्वास्थ्यका लागि साइकल चढ्न थालेका छन् । यसैगरी उच्च पहाडी तथा हिमाली क्षेत्रमा साइकल चढेर जाने स्वदेशी तथा विदेशी बढेका छन् । ‘माउन्टेन बाइकिङ’का पारखीहरू स्वदेशका अलावा तिब्बत, सिक्किम र भुटानका विभिन्न गन्तव्य समेत पुग्न थालेका छन् । नेपाललाई साहसिक खेल पर्यटनको रूपमा विश्वभर चिनाउन आफूहरू प्रयासरत रहेको बताउँछन् एभरेष्ट माउन्टेन वाइकका निर्देशक पीआर विष्ट । ‘अफ रोड र सिङ्गल ट्रेल’हरूमा यसको प्रभाव अझ् विस्तार हुने बिष्टको भनाइ छ ।

नेपालमा जाइन्ट, मेरिडा, स्कट, जामिस लगायत विभिन्न ब्राण्डका माउन्टेन बाइक बिक्री हुने गरेका छन् । ब्राण्ड र विशेषता अनुसार बाइकको मूल्य रु.२५ हजारदेखि रु.४/५ लाखसम्म पर्दछ ।