७ जेठ २०६९ को ९.०५ बजे एउटा टेलिभिजन च्यानलले पत्रकारहरूका लागि ‘कालो दिन’ भएको घोषणा गरिरहेको थियो । आदिवासी जनजाति संयुक्त संघर्ष समितिले आह्वान गरेको तीनदिने नेपाल बन्दको पहिलो दिन बिहानैदेखि देशभर पत्रकारहरूमाथि कुटपिट र तिनका सवारी साधनमा क्षति पुरयाउन शुरू गरिएको थियो । मौसम, बेमौसम बन्द भइरहने नेपालमा यसअघि मिडियामाथि यो स्तरको हमला शाही शासनमा समेत भएको थिएन ।

मलाई सन् २००५ को डिसेम्बरमा अमेरिकाको न्यूयोर्कमा यातायात मजदूर युनियनले गरेको हड्तालको सम्झ्ना भयो । तलब वृद्धिको मागका साथ गरिएको हड्ताल विरुद्ध अदालतमा मुद्दा प¥यो । अदालतले हड्तालका आयोजकहरूलाई दिनको १० लाखका दरले अढाई दिनको २५ लाख डलर जरिवाना र युनियनका अध्यक्षलाई जेल सजाय तोक्यो । जरिवानाले युनियनलाई टाट पल्टायो ! तर हामीकहाँ जसले धेरै बिगार गर्न सक्यो उसैको बढी प्रचार हुन्छ । यस्तो ‘शानदार’ बन्द हड्तालका लागि आयोजकहरू पालो कुरेर बसे झ्ै लाग्छ । पालो आएपछि अघिल्लोले भन्दा बढी ‘शानदार’ बन्द गर्ने अभ्यास हुन्छ, मानौं यो देश कानूनले हैन, बन्द हड्तालबाट चलेको होस् ।

तीन वर्षअगाडि हामी बाराको अमलेखगञ्जमा ५७ घण्टा बन्दमा परेका थियौं । करीब २२ घण्टा त पानीसम्म खान पाएनौं । पहिलो रात बित्दासम्म बन्दको कारण र आयोजकबारे केही थाहा भएन । खानलाई एउटा चाउचाउ पनि पाइएन । थियो त खाली भोक, गर्मी र मच्छर । दोस्रो दिन थाहा भयो, वीरगञ्जतिर कतै एक जना चालकलाई कसैले कुटेको विरोधमा बन्द गरिएको रहेछ । हूल बाँधेर नजिकैको प्रहरी कार्यालयमा कुरा गर्न जाँदा पुलपारि वार्ता भइरहेको बताएपछि हामी त्यतै लागौं । त्यहाँ एक हूल ड्राइभर–खलासी रड लिएर बसेका रहेछन् । हामीले भागेर ज्यान जोगायौं । केही प्यासेन्जर रगतपच्छे भए ।

पत्रकारका नाताले काठमाडौं फोन गरेर समाचार टिपाएँ, तर दुर्भाग्य त्यो घटना ‘न्यूजवर्दी’ ठहरिएन । पथलैयादेखि अमेलखगञ्जसम्म टन्टलापुर घाममा हजारौं यात्रु अलपत्र थिए । पर्सिपल्ट सेनाले अलि–अलि पानी खान दियो । तेस्रो दिन राति करीब १ बजे बन्द खुल्यो । हतारमा बन्दबाट निस्कने हुँदा हामीभन्दा अगाडिको एउटा गाडीले गाडीमुनि सुतिरहेको खलासीलाई किचेछ । उसको क्षतविक्षत शरीर अहिले पनि मेरो आँखाबाट हटेको छैन । अझ्ै पनि त्यो बाटो हिंड्दा मन भरङ्ग हुन्छ । अमेलखगञ्ज बन्द मेरो जीवनको न पहिलो अनुभव थियो न त अन्तिम नै । नेपालमा बन्द हड्ताल दिनदिनै थप हिंस्रक हुँदै आइरहेको छ । पछिल्लो उदाहरण शैक्षिक भ्रमणमा रहेका मोरङको सुकुनाका विद्यार्थीसहितको बसमा नवलपरासीमा आगो लगाएको घटना । जनताको नाममा एउटा यस्तो ‘अपराध’ हुँदैआएको छ जसको दूरगामी असरको हिसाब कसैले गरेका छैनन् । बन्दबाट भौतिकसँगै जुन मानसिक क्षति भइरहेको छ त्यो सजिलै पुरिनेवाला छैन ।

अमलेखगञ्ज बन्दले मलाई चलचित्रको विषय भने दियो । बन्दको अर्को एक दिन दाइ केदार शर्मा र सहकर्मी खगेन्द्र लामिछानेसँग चितवनबाट काठमाडौं आउने क्रममा चलचित्र हाइवे को कथाले पूर्णता पायो । बन्दले दिने प्रताडना बारेको यो कथालाई शुरूमा हामीले शुभविवाह नाम दिएका थियौं, पछि हाइवे भयो । हाइवे ले बन्दकर्ताहरूको विरोध वा समर्थन गर्दैन, बन्दभित्र बन्द हुनेहरूको कथा भन्छ । यसले बन्दलाई ‘अपराध’को दर्जा दिलाउन थोरै भए पनि मद्दत पुरयायो भने हाइवे टीमलाई सन्तुष्टि हुनेथियो ।

(रौनियार चलचित्र हाइवेका निर्देशक हुन् ।)

१६-३२ जेठ २०६९ हिमाल खबरपत्रिकाबाट

प्रतिकृया दिनुहोस