पूर्व लडाकुहरु रोहित राई र विरु लिम्बु अहिले झापाको दमकमा होटल चलाउँछन् ।

माओवादीका पूर्व लडाकू रोहित राई र वीरु लिम्बूले झपाको दमकस्थित इलाका प्रहरी कार्यालयको गेट नजिकै होटल चलाएका छन् । हिंसात्मक ‘जनयुद्ध’ कालमा कसैले जाँडरक्सी खाएको सुनेको भरमा पार्टी निर्णय भन्दै संस्कृति र उमेरको समेत ख्याल नगरी जोसुकैमाथि भाटे कारबाही गर्न नचुकेका रोहित र वीरु अहिले आफैं मदिराजन्य पदार्थ बिक्री गर्न विवश छन् ।

आज उनीहरूको एउटै सपना जपना छ– गरिखान पाए पुग्यो । “पुराना कुरा सम्झ्नि मन छैन, पढाइ छोडियो र उमेर पनि बित्यो”, रोहित भन्छन्, “अब ढुक्कले गरिखान पाए पुग्छ ।”

जलथलका डिल्लीप्रसाद चौलागाईं पनि जसरीतसरी गरिखाने कोशिशमा छन् । पार्टी सिद्धान्त अनुसार, ‘बुर्जुवा शिक्षा नलिने’ भन्दै ११ वर्षअघि फ्याँकेका किताब फेरि पल्टाएका उनले ३२ वर्षको उमेरमा गत वर्ष एसएलसी पनि उत्तीर्ण गरे । अहिले उनी पुरानै हलो–कोदालोमा जुटेका छन् ।

तर, १५ जनाको परिवार भएका उनीसँग जलथलमा १० कट्ठा मात्र जमिन छ । उनी भन्छन्, “राज्य विरुद्ध आठ वर्ष बन्दूक बोकेर हिंडियो, अहिले गरिखानलाई अर्काको जमिन अँधिया खोज्नुपरेको छ ।”

दोस्रो डिभिजन सिन्धुली शिविरबाट बाटो खर्च लिएर गाउँ पुग्दा डिल्लीप्रसादले धेरै परिवर्तन देखे । उनका साथीहरूमध्ये कोही अरब त कोही मलेशियाबाट कमाएर पठाइरहेका थिए । पढाइमा तेज रहेकामध्ये कोही शिक्षक त कोही सरकारी जागिरे भएका थिए । कसैले गच्छेअनुसार गाउँमै पसल चलाएका थिए । “आखिर गरिखानै पर्दोरहेछ” १ चैतमा भेटिएका डिल्लीले भने, “तर, गरिखाने दौडमा धेरै पछाडि परिएछ ।”

खुदुनाबारीको साधुटार डाँडा फेदीमा झ्ुप्रो हालेर बसेका गोपाल दर्जीको पनि अवस्था उही छ । २०५४ सालमा ‘जनमुक्तिको लागि’ ‘जनयुद्ध’मा होमिएका उनीसँग अहिले पाँच जनाको परिवार र लुगा सिलाउने एउटा सिलाइ मेशिन छ । पार्टीको लडाकू दस्तामा सामेल भएपछि सात वर्ष कम्मरमा रिभल्बर नटुटाएका गोपाल भन्छन्, “पातमाथि ज्यान राखेर पार्टीको आदेश तामेल गरियो, तर त्यो त सब छलछामको खेल रहेछ ।”

युद्धकालमा अरूलाई मारपिट गरेको अनुभव धेरै छ, कञ्चनसँग । ५ मंसीर २०६३ मा शान्ति सम्झैता भएपछि शिविरमा बास शुरू भयो । कञ्चनकी श्रीमती देवी लुगा सिलाउन जान्दछिन् भन्ने कुरा लडाकू शिविरमा थाहा थियो । लडाकू

शिविरमा लुगा सिलाउने कामदारको पनि खाँचो थियो । माओवाद र युद्ध नजानेकी देवीलाई ‘हाकिम कमरेड’को आदेशमा गोपालले दुवै बच्चासाथ तीन वर्ष शिविर बसाए । शिविरको सिलाइको काममा रातोदिन जोतिनुपथ्र्यो । “ढिलो गरी चाल पाएँ” गोपाल भन्छन्, “केटाकेटीको पढाइ बिग्रियो मेरो परिवार त क्यान्टोन्मेण्टको दमाई पो भएछ !”

गाउँमा पुरानो सम्बन्ध बढाएर गरिखाने सुरमा रहेका गोपाल परिवारको जग बसाल्ने युवा उमेर पार्टीले जफत गरिदिएको अहिले थाहा पाएको बताउँछन् । तर, उनलाई पार्टीको सबभन्दा घातक प्रहार चाहिं चेक खोसिएको घटना नै लागेको छ । स्वेच्छिक अवकाश लिएर गत वर्ष घर फिरेका पूर्व लडाकूहरूलाई राज्यले दिएको चेक शिविरकै कमाण्डरहरूले खोसेका थिए । “हामी क्यान्टोन्मेण्टभित्रै लुटियौं”, गोपाल भन्छन्, “जसको आदेशमा मर्न र मार्न तयार भइन्थ्यो, तिनैले लुटे ।”
गोपाल गडतौला, झापा

प्रतिकृया दिनुहोस