मण्डपमा बेहुला-बेहुलीलाई मान्यजनबाट दक्षिणा दिइँदै ।

२०६९ असोजमा तराईकेन्द्रित खोजी रिपोर्टिङमा जाँदा पिडारी–१, सर्लाहीको एउटा बस्तीमा पुगेको थिएँ, जसलाई चमार टोल भनिंदो रहेछ ।

हिंड्दाहिंड्दै झमक्क साँझ परेपछि टोलका कुलदीप रामको घरमा बास बसेको थिएँ । केही क्षणको सोधीखोजी र गाँसबासको क्रममा कुलदीप मेरा काका बन्नुभयो ।

रिपोर्टिङ सकेर काठमाडौं फर्केपछि पनि फोनबाट कुशलक्षेम अवगत गर्ने÷गराउने क्रम चलिरह्यो । गत चैतको अन्तिम साता त काकाले छोरा रमेशको बिहेको निम्तो नै दिनुभयो ।

मलंगवा क्याम्पसमा स्नातक गरिरहेका रमेशसँग मेरो भेट नभए पनि फोनमा मनग्ये कुरा भइसकेको थियो । टोलकै सबभन्दा पढैया भाइको बिहेका लागि म चितवनबाट रात्रिबस चढेर ८ वैशाखमा उज्यालो नहुँदै पिडारी पुगें ।

मलाई देखेर गाउँका अरू पनि खुशी भए । पहिलाको एक दिने बसाइँमा मैले टोलका सबैलाई राखेर दुई घण्टा अन्तरक्रिया गरेको थिएँ ।

कतिपयसँग बेलाबेला कुलदीपसँग जस्तै फोन सम्पर्क रहेकाले टोलका २२ घरमध्ये अधिकांश परिवारले मलाई चिन्थे ।

बिहे शुरू भयो । सांस्कृतिक कर्म, बेहुलाको सजावट, बिहेमा महिलाहरूले गाउने परम्परागत गीत, भोजभतेरको शैली सबै मेरा लागि नयाँ थिए ।

त्यो दिन ठूलो पानी परेर जताततै हिलाम्मे थियो । जन्तीका लागि आलु–परबरको तरकारी, भात, अचार, तिलौरी, पापड र दही–चिनी तयार भयो ।

परिकार पकाउन र खान सिंगो रामटोलमा खुला जमिन थिएन । कुनै पनि घरमा आँगन छैन । गाईगोरू र बाख्रा समेत साँघुरो घरभित्रै बाँधेर जीविका चलाइरहेका छन्, टोलवासी ।

एउटा साझा शौचालय र पाहुनाघर बनाउने टोलवासीको सपनालाई गाविस र जिविसले हरेक वर्ष सपनामै सीमित पार्दै आएको छ ।

रामटोलबाट अलिकति पश्चिममा रहेको रामचन्द्र साहको फराकिलो आँगनमा पाल टाँगेर पकवान तयार पारेका कुलदीप काका–काकीले आडैको सडकमा आयोजित बिहेभोजमा पाहुनाहरूलाई सत्कार गर्नुभयो ।

भोजपछि बेलुका ६ बजेतिर हामी जन्त हिंड्यौं । रौतहटको सखुअवा गाउँ पुग्दा रातको ८ नाघिसकेको थियो । त्यहाँ अभावको रापमा सेकिएको अर्को रामटोल रहेछ ।

हाम्रो गन्तव्यगृह फुसका स–साना छाप्राहरूका बीचमा थियो । टोल बाहिरको अलिकति खुला ठाउँमा सजिसजाउ मण्डपमा स्वयंवर भयो ।

पुस्तौंपुस्तादेखि समाजमा अपहेलित समुदायको बिहेमा एक जना ‘पहाडी अभिजात’ को उपस्थितिलाई अनौठो मानेका थुप्रै घरगाउँलेहरूले मलाई ‘तपाईं पनि बराँती हो रु’ भन्दै सोधे ।

सिमसिमे पानीका बीच १० बजे खानापछि धेरैजसो जन्ती सुत्न गए । म चाहिं रमेशको छेउमा बसेर बिहेका विधिहरू नियालिरहें । बेहुलीका बहिनीहरूले बेहुलालाई जाँच्न अनेक प्रश्न सोध्ने र जिस्क्याउने रमाइलो चलन रहेछ ।

उनीहरूले थापेको धरापबाट चाहिं सावधानीपूर्वक जाँचेर आसनमा बसेकाले बेहुला जोगिएको थियो । पर्दामा छलिएका बेहुली पक्षका चेलीबेटीहरूले जन्तीहरूलाई गीतबाट सक्दो व्यङ्ग्य र सत्तोसराप गर्दारहेछन् ।

तीन बजेपछि म, कुलदीप काका र ज्वाईं ९रमेशको भिनाजु० पनि जन्तीका लागि व्यवस्था गरिएको पाँच मिनेटजति परको शयनगृहतिर लाग्यौं ।

निर्माणाधीन पक्की घरको कोठाहरूमा जन्तीहरू मस्त निदाएका थिए । काकाले मलाई परालको बाक्लो ओछ्यान बनाएर तन्ना ओछ्याइदिनुभयो । म पल्टिएपछि बोराबाट सिरक पनि निकालेर ओढाइदिनुभयो ।

मेरा लागि उहाँले घरबाटै सिरक बोकेर ल्याउनुभएको रहेछ । झरी परेकाले जाडो थियो, निदाएको पत्तै पाइनँ ।

बिहान ६ बजे उठेर बिहेघरतिर लागियो । लामो वार्तालाप, सर–सौगात आदानप्रदान र सम्झौतामा सकिएको सम्धीभेटले सिंगै बिहान सकिदियो ।

१० बजेतिर बेहुली अन्माउने तयारी हुँदै गर्दा राति चिनजान भएर रत्तिएका गर्भु रामले मेरो हात समातेर जन्तीको भीडबाट बाहिर निकाले ।

भोज खाँदै जन्तिहरु ।

साँघुरो गल्लीबाट सय कदम जति दक्षिणमा अर्को फुसको घर नाघेर फेरि अर्को उस्तै गल्लीबाट छिचोलेपछि उनको घर पुगियो ।

अनि ‘लौ सर, हात धुनुस्’ भन्दै मलाई अम्खोरा थमाएर आफू सुकुल ओछ्याउन थाले । त्यसपछि श्रीमतीलाई आफ्नै भाषामा केही भनेर मतिर फर्किए, “हामीले सबै बराँतीलाई नास्ता गराउनुपर्थ्यो, तर सम्भव भएन । तपाईंलाई चाहिं भोकै पठाउन नमिलेर यता ल्याएको ।”

एकैछिन हराएकी उनकी श्रीमतीले मेरो अगाडि थालभरि खाना राखिदिइन् । मैले खाना बाँडेर खाऊँ भन्दा उनीहरूले खाइसकेको बताउँदै विभिन्न प्रकारका तरकारी राखिदिए ।

खाना खाइसकेपछि गर्भुले ‘सब्जीमध्ये कुन चाहिं सरलाई उम्दा लाग्यो रु’ भनेर सोधे । त्यसपछि खुल्यो उनीहरूले गाउँका तीन अलग–अलग भान्साबाट जुटाएको खानाले पाहुनालाई तृप्त पारेको रहस्य ।

आज उनीहरूको चुल्हो नै नबलेको बुझेपछि मेरा आँखाहरू ओभाना रहन सकेनन् ।

हतार–हतार बिहेघरमा फर्कंदा बेहुली अन्माइसकिएको रहेछ । गर्भुले मलाई सडकसम्म पुर्याए । बस र जीपमा भरिभराउ जन्ती मेरै प्रतीक्षामा थिए ।

उनीहरू सबैले खाएका थिएनन्, तर कुलदीप काका म भोकै भएँ भनेर चिन्तित रहेको थाहा पाउँदा मलाई अपराधबोध भयो ।

मैले बडो अप्ठ्यारो मान्दै सर्लाही नगई त्यतैबाट चितवन फर्कने बताउँदा काका खुशी हुने कुरै भएन । र पनि, चाँडै भेट्ने बाचा गर्दै विदा मागें ।

काकाले जीपमा राखेको सुटकेश खोलेर एउटा पोको मेरो हातमा राखिदिनुभयो । त्यसमा भाइको बिहेमा दाजुका लागि किनिएको सर्ट–प्याण्टको पिस रहेछ । मायाको त्यो पोको सम्हाल्दा म बोल्न सक्ने अवस्थामा रहिनँ । मेरो गला अवरुद्ध भइसकेको थियो ।

९ असारको साप्ताहिक खबरपत्रिका हिमालबाट

प्रतिकृया दिनुहोस